Sjósókn og tómthúsmenn

Um miðja átjándu öld voru fáeinir tugir báta gerðir út frá Reykjavík, mest tveggja manna för, og voru veiðarfærin nær eingöngu handfæri. Fiskurinn var að mestu leyti verkaður í skreið. Eftir 1800 stækkuðu fleyturnar og fjögurra og sex manna för urðu uppistaða bátaflotans.

Í holtunum í kringum miðbæ Reykjavíkur og út frá honum meðfram sjónum mynduðust þyrpingar torfbæja þar sem tómthúsmennirnir bjuggu. Þeir höfðu lífsframfæri sitt af því að róa til fiskjar og af daglaunavinnu sem til féll. Upphaflega voru þeir sem bjuggu við sjávarsíðuna og höfðu ekki skepnur kallaðir tómthúsmenn, húsin þeirra voru talin tóm. Fram til 1872 völdu þeir aðeins einn af sex fulltrúum í bæjarstjórn þótt þeir væru fjölmennasta stéttin í bænum.

Um 1820 var saltfiskur orðinn aðalútflutningsvaran frá Reykjavík og hafði það örvandi áhrif á þéttbýlismyndunina þar sem saltfiskverkun var frek á vinnuafl gagnstætt skreiðarverkun. Konur sáu einkum um fiskverkun í landi.

Ekki urðu verulegar framfarir í sjávarútvegi Reykvíkinga fyrr en eftir 1865. Skipasmiðir í Engey áttu frumkvæði að svokölluðu Engeyjarlagi á bátum sem auðveldaði sjósókn og skilaði sér í afkastameiri útgerð. Tímabilið 1865 til 1890 varð mikill uppgangstími reykvískrar bátaútgerðar.

Þrír tómthúsmenn með Geir Zo‘ga í fararbroddi sameinuðust um að kaupa fyrsta þilskipið til Reykjavíkur 1866. Þetta var lítil einmöstruð jakt sem hét Fanny. Á næstu árum bættust nokkur þilskip við skipastól Reykvíkinga en voru flest smá og útgerð þeirra áhættusöm og gekk erfiðlega.

Blómatími skútuútgerðar í Reykjavík hófst árið 1889 er Geir Zo‘ga keypti kútter Margréti, fyrsta stóra þilskipið. Þá var líka hafin menntun sjómanna í Reykjavík en Stýrimannaskólinn tók til starfa 1891. Árið 1901 voru 53 þilskip gerð út frá Reykjavík og Seltjarnarnesi, aðallega stórir kútterar, og var afli þeirra meira en helmingur af öllum þilskipaafla á landinu. Aflinn var unninn í saltfisk og stakkstæði, stór og smá, settu svip sinn á umhverfi Reykjavíkur.